प्रास्ताविक

प्रवासात अनेक प्रकारचे फोटोग्राफर दिसतात आपल्याला. काही असतात, जे सतत क्लिकक्लिकाट करत असतात, डोळ्यांना सतत कॅमेरा चिकटलेला असतो यांच्या.

काही असे असतात, जे आजुबाजुंच्या लोकांना सतत कसे उभे रहा म्हणून सांगत असतात. कॅमेरातली चौकट परफेक्ट होण्याच्या खटपटीत असतात सतत.

काही जण फक्त माणसांचेच फोटो काढणारे.

काही सेम पॅम्प्लेटमधल्या सारखा फोटो काढण्यासाठी धडपडणारे.

काही शांतपणे, जाणवूनही न देता, निसर्ग, लोक, इमारती यांनी जराही अॅडजेस्ट न करायला लावता हलकेच क्लिक करणारे असतात.

फोटोग्राफर्सच्या किती तरी तऱ्हा!

तसंच फोटोंच्या मात्र एकच एक तऱ्हा!
आग्ऱ्याला जाऊन आलेल्यांच्या अल्बम मधे एक फोटो हमखास असणारच. मागे स्टँड स्टिल ताजमहाल, पुढे एका संगमरवरी बाकावर बसलेले कपल, आजुबाजूला प्रचंड गर्दी.

किंवा काश्मिर म्हटलं की फुलांच्या शिकाऱ्यात बसून दाल लेक मधला फोटो किंवा मग चार चिनार मागे उभे असलेला होडीतला फोटो.

आठवून बघा बरं, ताजमहाल तुम्ही बघायला गेलात तेव्हा त्याचे वेगळेपण कोणत्या क्षणी जाणवलेले तुम्हाला? त्या क्षणाचा फोटो तुमच्या मनात ठसठशीत उमटलाय. पण फोटो आहे? का नाही बरं?

कारण ताजमहाल बघायला जात असताना तो आधी अजिबात दिसत नाही. अगदी बस मधून उतरून आत जातानाही दिसत राहते ती लाल चुटूक दगडी भिंत.
अन मग तो क्षण येतो. आपण त्या दारापाशी येतो, आणि अक्षरश: स्तब्ध होतो. कारण इतका वेळ कणभरही न दिसलेला ताजमहाल पूर्ण,आपल्या सगळ्या जादुंसह आपल्याला स्तंभित करत समोर उभा असतो.
डोळ्याच्या पातळीच्या थोडा वर, जणुकाही आधांतरी ठेवलाय असा, स्वप्नवत!

बाजुचे मिनार त्याचा तोल सांभाळत, आपल्या नजरेला बांधून घालत असतात. ही जी ताजमहलच्या निर्मात्याची नजर आहे; त्याला जे , जेव्हा आणि जसं दाखवायचय तशा ठिकाणी तुम्ही येत नाही, तो वर ताजमहाल दिसतच नाही. आपण बघतो तो फक्त त्याचा ताजमहाल, त्याला जस्सा दाखवायचा होता, बरोब्बर तसा ताजमहाल आपण बघतो.

ही अशी दृष्टी आपल्या फोटोतही हवी. मला जे , जसं दिसलं; ते आणि तसंच मला इतरांना दाखवता आलं पाहिजे. मग आपोआप आपले फोटो इतरांसारखे असणार नाहीत. ते फोटे "आपले"फक्त "आपले" असतील.

मी ही हे हळूहळू शोधत गेले. खरं तर टेक्निकली मला कुठलच प्रशिक्षण नाही फोटोग्राफीचं. पण मला नजर आहे. माझ्या आसपास घडणाऱ्या गोष्टीतलं मला माझं असं काही दिसत असतं. ते पकडण्याचा प्रयत्न करत राहते मी. ही सारी प्रोसेस चक्क ट्रायल अँड एरर अशीच. मग मला जे सुचलं, जे जाणवलं ते फकित शेअर करतेय तुमच्याशी.

फोेटोग्राफी टेक्निकनुसार ते बरोबर असेलच असं नाही. पण तुमचा फोटो तुमचा ठरवता येईल हे सांगण्याचा नक्की प्रयत्न करेन.

माझा फोटो काढण्याचा छंद खूप जुना. जेव्हा फिल्म, ती डेव्हलप करणं, प्रिंट काढणं हे सगळे सोपस्कार होते त्या काळात. स्वाभाविकच खूप खर्चिक मामला होता तो. शिवाय तेव्हा मी विद्यार्थी दशेत होते. याचा फायदा असा झाला की प्रत्यक्ष क्लिक करण्याआधी किमान दहा वेळा कॅमेराच्या डोळ्यातून बघून नक्की वेगळं काही असेल तरच क्लिक करण्याची सवय जडली. दहा वेळा क्विक करावसं वाटणं थोपवून अकराव्यांदा क्लिक करण्यातून योग्य, चांगला क्षण , फ्रेम कुठली हे आपापता शिकले.

खूप अलिकडे माझ्या हातात डिजिटल कॅमेरा आला. पण तरीही जुनी सवय गेली नाही, आणि त्यामुळे जे क्लिक केले त्या फोटोंची संख्याही कमी राहिली अन त्याची क्वालिटीही राहिली.

एकदा भटकंतीचे ठिकाण ठरले की मी काय करते , तर नेट वरचे त्या ठिकाणचे फोटो पाहते. आणि कोणते फोटो नाही काढायचे हे ठरवते :-P  

तिथे गेल्यावर स्थानिक लोकांना वेगळे काही स्पॉट्स आहे का हे विचारते. बऱ्याचदा वेटर लोकांची खूप मदत होते. ऑफबिट ठिकाणं  कळतात. स्वाभाविकच आपले फोटो आम फोटो होत नाहीत.

त्या ठिकाणी गेल्यावर आधी डोळ्यांनी सारे मनसोक्त बघून घेते. मनाचा कॅमेरा सर्वात जास्त टिकणारा :-)  त्यात भरून घेते निसर्ग, इमारती, लोकं... अन मग त्यातले एखादे वेगळेपण मनात भरते. ते क्लिक करते. अँगल, प्रकाश, गर्दी यांचा विचार करून पुन्हा क्लिक करते.

मनात त्यावेळी येणारे सगळे नियम या इथे सांगण्याचा प्रयत्न करणारे. हे सगळेच नियम काही प्रत्येक फोटोत असतील असाही नाही. कधी एक, कधी चार, कधी सगळे किंवा कधी प्रत्येक नियम धुडकावून देऊनही फोटो काढलेत. पण ते नियम माहिती तर हवेतच.

शेवटी हे नियम कशाला? तर बघणार्याला फोटो बघाताना छान वाटलं पाहिजे. मला जसं दिसलं तसं त्यालाही दिसावं म्हणून हि धडपड !

बाकी मजा करा, भरपूर फोटो काढा अन दाखवाही ! :)